-jom-tov-mensen syndroom
Door Rabbijn S. Katzman
In de Joodse kalender is Rosj Hasjana niet alleen het begin van een nieuw jaar, maar ook het begin van wat bekend staat als de Jamim Nora’im, ofwel de Hoge Feestdagen. In Sjoel hebben die Hoge Feestdagen echter al een tijdje vóór Rosj Hasjana hun intree gedaan. Al vanaf het begin van de maand Elloel, de laatste maand van het sluitende jaar, is de sfeer van de Hoge Feestdagen in Sjoel te merken. Hoe dieper in de maand Elloel, hoe dichter dus bij Rosj Hasjana, des te meer aandacht aan de komende feestdagen geschonken wordt. Direct na de Hoge Feestdagen gaan wij over naar Soekot en Simchat Tora, die gevolgd worden door Sjabbat Berésjiet. Pas dan komen wij weer in onze gewone routine van het hele jaar.
De afwijkende sfeer van de maanden Elloel en Tisjri kent ook weer haar variaties: van de hoogste ernst bij het sjofar blazen op Rosj Hasjana, tot het dansen met de tora tijdens de hakafot. Op Jom Kippoer zijn wij bijna 24 uur in Sjoel en op Soekot zijn wij de hele week buiten. Alleen al het afwijken van datgene wat wij gewend zijn, maakt indruk. Het feit dat wij ons ritme veranderen heeft een functie. De variatie die wij meemaken op deze bijzondere dagen, brengt een onmisbaar aspect van die dagen met zich mee. In zekere zin is het effect van Jom Tov juist in het onregelmatige te vinden. Wij moeten alleen zorgen dat wij niet gewend raken aan het niet-gewone.
Een verzoek “uit het hart?!”.
In het Beth Midrasj van de Tsjurtkower rebbe verscheen op een ochtend een bezoeker, gekleed in de gebruikelijke kledij van de chassidiem, met een dringend verzoek aan de rebbe: “Over een paar weken wordt mijn zoon opgeroepen om gekeurd te worden voor de dienstplicht,” riep de man: “Het leger is toch geen milieu voor een goede jehoede! Wilt u voor hem dawenen zodat ik van deze zorg bevrijd word?”
Na zijn verzoek te hebben gehoord, verzocht hem de rebbe of hij nog eens duidelijk kon maken wat hem benauwde. De man herhaalde zijn hele verhaal van het begin tot het einde. De reactie van de rebbe was dezelfde: “Kunt u mij nóg een keer uw probleem uitleggen?” Deze uitwisseling van woorden herhaalde zich verschillende malen. Plotseling stond de rebbe op en met luide stem beschuldigde hij zijn bezoeker van ontrouw ten opzichte van de overheid:
“Kunt u niet waarderen dat onze regering zo goed voor ons is? Wij hebben hier de vrijheid om onze G.dsdienst uit te oefenen, er wordt op ons geen extra aanslag ‘ten behoeve van bescherming’ gelegd. In plaats van uw dankbaarheid te laten zien, probeert u mij te betrekken in een daad die de regering zal benadelen.”
Voor de chassidiem die getuigen waren van deze hele gebeurtenis, was het een raadsel. Waarom moest die man zijn verzoek zo vaak herhalen? Ook waren ze niet gewend dat de rebbe zo afkeurend en agressief tegen een bezoeker sprak.
Na een paar weken was het raadsel opgelost. Een speciale bode van het Keizerlijk hof verscheen bij de rebbe om hem een onderscheiding uit te reiken.
De ‘vader’, die van wegens zijn zorg voor zijn ‘zoons’ jidisjkait hem tegen de dienstplicht wilde beschermen, bleek een agent van de geheime dienst te zijn geweest. Er waren geruchten door de overheid ontvangen, dat de rebbe op allerlei onwettige manieren duizenden jongens geholpen zou hebben om hun dienstplicht te ontlopen. Dat veroorzaakte grote zorgen bij de autoriteiten. Het bezoek van deze agent had hier een einde aan gemaakt. De geruchten waren onjuist gebleken. Het bewijsmateriaal, het bezoek aan de rebbe, had het tegendeel bewezen; de rebbe was een patriottische burger!
Terwijl de chassidiem hun rebbe ervan hadden verdacht van bovennatuurlijke krachten gebruik te hebben gemaakt, had de rebbe zelf een heel andere uitleg. “Het was duidelijk dat die man een spion was! -zei de rebbe- ik heb hem meerdere malen gevraagd zijn tsores onder woorden te brengen, iedere keer herhaalde hij precies dezelfde woorden, op precies dezelfde toon. Ook trok hij precies dezelfde gezichten, iedere keer bij dezelfde woorden. Als iemand echt tsores heeft, reageert hij steeds anders, dieper, emotioneler. De bewuste bezoeker sprak niet ‘met hart’, Hij had zijn spel tè goed ingestudeerd!”
De duur van jom tov.
De vele rituelen, minhagiem, tefillot van de jamiem toviem, met al hun variaties, dienen ook verschillende emoties in ons op te wekken, ze maken gevoelens in ons los en daar putten wij inspiratie uit. Zouden we handelen zonder gevoel, zonder emotionele betrokkenheid, dan zouden we ons zelf degraderen tot een zielloos lichaam, een levenloos lichaam. De diversiteit van jom tov noodzaakt ons met aandacht te handelen.
Gewaakt moet worden voor het zeer-ervaren-jom-tov-mensen syndroom. Naarmate wij meer gewend raken aan iedere jom tov, des te groter wordt het gevaar dat wij aan de boodschap die de rituelen ons brengen onvoldoende gehoor zullen geven. Ook als wij hetzelfde verhaal weer gaan vertellen, moet het niet als cliché ervaren worden, wij moeten het verhaal als het ware opnieuw beleven.
Iedere jom tov heeft zijn speciale boodschap. De geldigheid van de boodschap blijft niet beperkt tot de duur van de jom tov, zij is het hele jaar van toepassing. Iedere jom tov komt één keer per jaar langs. De bedoeling is dat we gedurende de jom tov ons opladen met inspiratie tot deze over een jaar weer langskomt.
In de dagen van de maand Elloel wens ik u een zeer inspirerende maand Tisjri toe. Mogen al onze tefillot en mitswot, in goede wil, aangenomen worden. En moge het komende jaar een jaar van vrede en verlossing voor ons allen zijn!
Mede namens mijn familie, wens ik u allen een goed en zoet nieuwjaar.